نقد و بررسی فیلم Donnie Brasco (دنی براسکو)

حضور «آل پاچینو» در یک فیلم مافیایی همانقدر خوب به نظر می‌رسد که کره‌ی بادام زمینی با ژله خوب جلوه می‌کند. «مایک نیول»، کارگردان آثار کمدی محبوب انگلیسی همچون «آوریل محسورکننده» و«چهار ازدواج و یک خاکسپاری»، یک عنصر دیگر فیلم است. وقتی شما به کارگردانی برای به تصویر کشیدن آثار جنایی که در نیویورک رقم می‌خورند فکر می‌کنید، با نام‌هایی چون «برایان دی پالما»، «فرانسیس فرود کاپولا»، و «مارتین اسکورسیزی» بر خواهید خورد. ناگهان، در هر صورت، نیول بدون هیچ تجربه‌ی قبلی از راه می‌رسد، فیلمی می‌سازد که هم شبیه فیلم‌های کارگردانان باهوش این ژانر است، هم به آن‌ها بی شباهت است. «دانی براسکو» بر طبق داستان واقعی “جو پیستونی” («جانی دپ») مامور اف بی آی است، کسی که به صورت مخفیانه به یکی از گروه‌های مافیفایی دهه‌ی 70 نیویورک نفوذ می‌کند. جو، که خودش را “دانی براسکو” می‌نامد، آنقدر نقش خود را خوب بازی می‌کند که بالاترین درجات آن گروه می‌رسد، و در کنار مرشدش “لفتی” («آل پاچینو»)، در دل رئیس‌شان “سانی بلک” («ماکیل مدسن») جا باز می‌کنند. اما، هرچه او زمان بیشتری را با اعضای گروه می‌‌گذراند، بیشتر شبیه به آن‌ها می‌شود. و، بعد از مدتی، جو دیگر نمی‌تواند تشخیص دهد که به کدام جبهه وفادار است: به همسرش («آنی هک»)، خانواده‌اش، و دولت، یا به افرادی که او را به تشکیلات، کلوب اختصاصی و زندگی‌شان راه داده‌اند. شاید تحسین برانگیزترین کاری که نیول با «دانی براسکو» انجام داده، گرفتن یک بازی فوق‌العاده و استثنائی از «آل پاچینو» بوده است، بازیگری که همه‌ی ما او را به خاطر تلاش‌هایی که برای نقش‌هایش می‌کند ستایش می‌کنیم. لفتی مردی خسته از زندگی است که سابقه‌ی بیست و شش قتل را دارد اما دیگر تمایلی به ادامه‌ دادن آن ندارد. “سی ساله، که دارم جون می‌کنم… واسه‌ی چی؟” او وقتی که قرار است در گروه ترفیع رتبه بگیرد این را می‌گوید. آرزوی او این است که یک قایق بخرد و با آن از شهرنشینی دور شود، اما او پول کافی یا قدرت ریسک کافی برای تحقق این آرزو را ندارد. پاچینو لفتی را تبدیل به یک شخصیت تراژیک و غم‌انگیز می‌کند، کسی که ما او را درک می‌کنیم و برایش تاسف می‌خوریم، حتی اگر برایش دلسوزی نکنیم. اینجا کمتر اثری از “مایکل کورلئونه” وجود دارد، لفتی فردی شکاک است و می‌داند که بالاخره همه‌چیز چطور تمام می‌شود.

جانی دپ هم با اینکه در سطح پاچینو نیست، اما با تسلط و تبحر خاصی نقش شخصیت اصلی را ایفا می‌کند، مردی که از زندگی سابق‌اش کم کم دور می‌شود و زندگی تبهکارانه‌اش وسوسه‌اش می‌کند. دپ به ما این فرصت را می‌دهد تا کشمکش‌های درونی او را ببینیم، و دوستی او با لفتی که بیشتر و بیشتر شده و تبدیل به یک دوستی واقعی می‌شود و همسر و بچه‌های او که صرفاً برای خالی نبودن عریضه در فیلم گنجانده نشده‌اند. در ابتدای «دانی براسکو»، جو تلاش می‌کند تا به این زندگی وابسته نشود، اما در انتها، جدا شدن از آن برایش سخت است. اگر جایی هست که شخصیت جو کامل و بی نقص به نظر نمی‌آید، این مشکل فیلمنامه است که نتوانسته آن طور که باید و شاید عمل کند، نه نقش‌آفرینی دپ. اگرچه «دانی براسکو» خیلی هم از جنایت و خشونت دور نیست (و نیول هم از به تصویر کشیدن این ویژگی‌ها ابایی ندارد، اگرچه او خیلی بیشتر از افرادی همچون «اسکورسیزی» در به تصویر کشیدن آن‌ها مراعات کرده است)، اما همچون بسیاری از فیلم‌های گنگستری بهتر از خود، واقعاً در مورد خانواده و روابط است. لفتی و جو رابطه‌ای پدر و پسر گونه پیدا می‌کنند که عملاً از تمامی روابط دیگر در زندگی‌شان مهم‌تر می‌شود. همانطور که لفتی جایی می‌گوید این گروه گنگستری خانواده‌ی من است، حتی نزدیک‌تر از خانواده‌ی واقعی من.” به این خاطر که «دانی براسکو بیشتر روی شخصیت‌ها و روابط‌شان تمرکز کرده برای تماشاگران گیرا تر و جالب تر است. با اینکه فیلم میزان زیادی از کلیشه‌های موجود در آثار جنایی و البته تعدادی از شخصیت‌های جانبی را در خود جای داده، اما باز هم این عوامل باعث نمی‌شوند که مخاطب از فیلم لذت نبرد. حقیقت شاید خیلی عجیب‌تر از آن چیزی باشد که در قصه‌ها می‌خوانیم، اما خیلی از فیلم‌هایی که عنوان “بر اساس داستانی واقعی” دارند به اندازه‌ی «دانی براسکو» خوش ساخت و جذاب نیستند. فیلم تمامی آن نکات ریزی که برای باورپذیر بودن نیاز دارد را در خود جای داده، همچون درس جالب لفتی به شاگردش در مورد لباس پوشیدن، رفتار کردن و صحبت کردن در جمع خلاف‌کارها برای اینکه میان آن‌ها احترام کسب کند. «دانی براسکو» ما را به همان دنیایی می‌برد که بسیاری دیگر از فیلم‌ها می‌برند، اما این سفر واقعی تر به نظر می‌آید و زرق و برق‌اش کمتر است. نتیجه هم یک فیلم خوب است که تجربه‌اش رضایت بخش خواهد بود.

اختصاصی نقد فارسی

مترجم: دانیال دهقانی