درمان آرتروز زانو

راه های درمان آرتروز زانو

درمان آرتروز زانو

استئوآرتریت زانو که معمولاً به عنوان آرتروز فرسایشی شناخته می شود، شرایطی است که در آن فضای بالش مانند طبیعی بین مفاصل (غضروف) دچار فرسایش می شود همانند آرتروز گردن . ضمن اینکه عوارض آرتروز گردن بسیار می باشد. هنگامی که این شرایط اتفاق می افتد، استخوان های مفاصل به یکدیگر ساییده می شوند و کمتر امکان جذب شوک های وارد شده توسط غضروف ها وجود دارد. نتیجه حاصل از این سایش می تواند درد شدید زانو، ورم زانو ، سفت شدن، کاهش امکان حرکت و گاهی اوقات تشکیل استخوان اضافی در محل باشد.

آرتروز زانو، شایع ترین بیماری مفصلی در سالمندان است که درصد قابل توجهی از مراجعه کنندگان به کلینیک های متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی به آن مبتلا هستند. براساس مطالعه ای که در کشور انجام شده، تخمین زده می شود از هر پنج ایرانی بالای ۱۵ سال، یک نفر به درجاتی از آرتروز زانو مبتلا باشد. از سوی دیگر، اکنون حدود هفت و نیم میلیون سالمند در کشور زندگی می کنند که تا ۱۵ سال آینده جمعیت آنها دو برابر خواهد شد. بنابراین به نظر می رسد با افزایش متوسط سن جمعیت در کشور، شیوع این بیماری بیشتر شود.
آرتروز زانو
به گفته دبیر انجمن طب فیزیکی و توانبخشی ایران و عضو هیات علمی بیمارستان شهید مدرس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، آرتروز جنبه های مختلف زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. از اختلال خواب و عوارض روانی در طول دوره درد گرفته تا کاهش توان فعالیت های فیزیکی که همه این موارد می تواند موجب اختلال عملکرد و کاهش کیفیت زندگی شود.

کنترل آهسته و پیوسته آرتروز زانو
در فرآیند این بیماری تغییراتی در غضروف مفصل زانو، استخوان و بافت نرم مجاور آن رخ می دهد که مجموعا موجب بروز علائمی مانند درد، خشکی، سفتی، گهگاه تورم و تغییر شکل مفصل خواهد شد. با وجود تلاش ها و تحقیقات فراوان، متاسفانه تاکنون درمان و علاج قطعی برای آرتروز وجود ندارد؛ بنابراین هدف از مدیریت این بیماری، کنترل علائم آزاردهنده، آهسته کردن روند پیشرفت بیماری، پیشگیری از ابتلای سایر مفاصل و بهبود عملکرد فردی و اجتماعی بیماران است.

همانند آنچه در دیگر بیماری های مزمن به چشم می خورد ، روابط تنگاتنگ پزشک و بیمار نقش کلیدی دارد. از یک سو بیمار باید بداند با بیماری مزمنی مواجه است که نیاز به مراقبت و پایش مداوم دارد. آگاهی از عوامل خطر بیماری و علل تشدید و تخفیف علائم، منطقی کردن انتظارات از نتیجه درمان و پایبندی در نتیجه گیری مطلوب تاثیرگذار است. از سوی دیگر، پزشک هم باید نقشه راه مدیریت این بیماری را با توجه به امکانات و نیازهای بیمار و به صورت مرحله به مرحله، طرح ریزی کند. راهکارهای کنترل این بیماری شامل درمان های دارویی و جراحی است.

افزایش سن، جنس مونث، چاقی و فاکتورهای ژنتیک از عوامل موثر، اما اجتناب ناپذیر در ایجاد آرتروز زانوست، اما آسیب های قبلی به زانو که باعث صدمه دیدن مینیسک یا رباط های زانو شده باشد، ضعف عضلانی بخصوص عضلات چهارسر ران، شغل هایی که در آنها فرد مجبور است مدت زمان زیادی در حالت زانوی خم شده قرار گیرد و برخی ورزش های شدید و حرفه ای (خصوصا کشتی و فوتبال)، عوامل محیطی موثر در ایجاد و پیشرفت بیماری هستند. با اصلاح سایر عوامل خطر مانند چاقی، ضعف عضلانی، ایجاد تغییرات لازم در محیط کار، پیشگیری از آسیب های ورزشی و درمان مناسب و بموقع آسیب های وارده به زانو، می توان از بروز آرتروز پیشگیری کرد و آن را به تعویق انداخت.

کمک به بهبود کیفیت زندگی با ورزش
فعالیت فیزیکی ناکافی علاوه بر افزایش خطر ابتلا به آرتروز زانو، سبب افزایش شدت علائم آرتروز در مبتلایان می شود. یک برنامه ورزشی هوازی منظم در سه تا شش ماه (مانند پیاده روی سریع ، دویدن و دوچرخه سواری) حتی بدون ورزش های تقویتی می تواند در کاهش درد، عملکرد فیزیکی و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به آرتروز زانو موثر باشد. این موضوع نشان دهنده اهمیت ورزش های هوازی ساده ای مانند پیاده روی است. در این شرایط توصیه می شود پیاده روی در سطوح بدون شیب انجام شده و بخصوص از حرکت در سراشیبی ها خودداری شود. در صورتی که چنین مکان هایی در دسترس افراد نباشد، می توان از تردمیل که قابلیت تنظیم شیب را دارد، به عنوان جایگزینی برای پیاده روی استفاده کرد. البته هنگام استفاده از تردمیل، استفاده از کفش ورزشی مناسب برای کاهش فشار وارده بر مفاصل اندام های تحتانی ضروری است.

به طور کلی نمی توان در مورد این که کدام ورزش، با چه شدت و مدت زمانی برای بیماران مناسب است، نسخه کلی تجویز کرد. بهتر است بیمار پس از مشورت با پزشک به برنامه ورزشی خاص خود متعهد باشد. توانایی فیزیکی بیمار، وجود بیماری های دیگر مانند بیماری های قلبی و دیابت نیز در نوع ورزش تجویزی موثر است. در بیمارانی که آرتروز متوسط تا پیشرفته دارند، ورزش های آبی (مانند پیاده روی در آب های عمیق) شاید بیشتر از ورزش های دیگر قابل تحمل باشد. در این بیماران، ورزش هایی مانند دویدن یا ورزش های نیازمند جهیدن می تواند منجر به تخریب بیشتر مفاصل شود. در افراد چاق هم استفاده از دوچرخه ثابت با ارتفاع بلند صندلی که فشار زانوها را کمتر می کند، گزینه مناسبی است. با وجود این فواید، هنوز نمی توان گفت ورزش به تنهایی می تواند علائم آرتروز را کنترل کند و یک رویکرد ترکیبی درمانی، مورد نیاز است.

کاهش وزن ، کاهش درد زانو
چاقی، مهم ترین عامل قابل اصلاح در ابتلا به آرتروز زانو و برخی دیگر از مفاصل است. کاهش وزن هم در پیشگیری از ابتلا به آرتروز و هم در بهبود شدت علائم مبتلایان موثر است. طبق تحقیقات جدید، بافت چربی علاوه بر ایجاد فشار مکانیکی روی مفاصل تحمل کننده وزن، با ترشح هورمون، اثر نامطلوب روی مفاصل دارد. بنابراین افزایش وزن می تواند حتی مفاصلی که تحمل کننده وزن نیستند را به آرتروز مبتلا کند. بهترین اثر در تخفیف علائم آرتروز زانو در صورت کاهش حداقل ۱۰ درصد وزن بدن به دست می آید. فرآیند کاهش وزن بدن بهتر است شامل برنامه ریزی حداقل شش ماهه ترکیبی از رژیم درمانی و فعالیت فیزیکی باشد.

در رژیم های غذایی کاهش وزن بخصوص در افراد مسن، توجه به انجام همزمان ورزش های تقویتی برای جلوگیری از تضعیف قدرت عضلانی لازم است.

استفاده از وسایل کمک حرکتی
استفاده از انواع خاصی از کفی و زانو بند در موارد خاص، بویژه در بیماران با بدشکلی زانو (زانوی پرانتزی یا ضربدری) و کسانی که از ناپایداری مفصل زانو رنج می برند، می تواند در تخفیف علائم، کمک کننده باشد. البته توصیه می شود این وسایل حتما پس از معاینه و مشورت پزشک تهیه شود تا از هزینه اضافی در بیمارانی که سودی از وسایل نخواهند برد و توزیع فشار نامناسب در موارد کاربرد اشتباه اجتناب شود.

وسایل کمکی مانند عصا می توانند فشار وارده به مفصل زانو را تا ۲۵ درصد کاهش دهند. این وسایل کمکی می توانند با کاهش درد، امکان پیاده روی برای بیمار فراهم و از بی تحرکی و عوارض ناشی از آن جلوگیری کنند و کیفیت زندگی را افزایش دهند. البته اندازه نامناسب یا اشتباه عصا هنگام استفاده می تواند فشار وارد بر سایر مفاصل مانند مفصل ران یا مفاصل دست را افزایش دهد. طول مناسب عصا از کف زمین تا تروکانتر بزرگ استخوان ران (تقریبا محل درز جیب) و آرنج هم باید حین گرفتن عصا تا ۲۰ درجه خم باشد. بهتر است عصا در سمت پای سالم نگه داشته شود، یعنی در فردی با آرتروز زانوی سمت راست، عصا سمت چپ قرار گرفته و اگر می خواهد جسم سنگینی حمل کند (مثلا کیسه خرید)، آن را در سمت راست حمل کند.

همچنین درمان های فیزیوتراپی مانند گرما یا سرما درمانی موضعی و الکتروتراپی (TENS) می توانند به عنوان درمان های کمکی هنگام بروز علائم موثر باشد. در نهایت وقتی بیمار به هیچ یک از درمان های غیردارویی پاسخ مناسبی نمی دهد، استفاده از درمان های دارویی زیر نظر پزشک متخصص آغاز می شود.

درمان آرتروز زانو

درمان غیردارویی کنترل آرتروز

معمولا مداخلات غیردارویی به عنوان قدم اول درنظر گرفته می شود. این مداخلات شامل آموزش بیمار، اصلاح سبک زندگی و کاهش عوامل خطر از طریق کاهش وزن، ورزش درمانی، توصیه به استفاده از کفش و کفی مناسب، به کارگیری زانوبند یا وسایل کمک حرکتی مانند عصاست. گرچه طول مدت درمان در هر بیمار متفاوت است، اما معمولا برای عدم تشدید علائم و پیشگیری از تخریب بیشتر مفاصل، به بیماران توصیه می شود به درمان های غیردارویی تا آخر عمر پایبند باشند. آرتروز زانو اغلب وضعیت ثابت و سیر پیشرفت آهسته دارد، اما چاقی، افسردگی، وضعیت نامطلوب سلامت کلی و ضعف عضلات اطراف زانو پیشرفت آرتروز را تسریع می کند. بنابراین ضروری است تمام بیماران راجع به ماهیت بیماری، عوامل مستعدکننده، ضرورت اصلاح سبک زندگی و انواع روش های درمانی آگاه شوند؛ چراکه اطلاعات یا اعتقادات غلط و انتظارات غیرمنطقی بیمار، اثر منفی بر روند بیماری دارد.

منبع:درمان آرتروز زانو

درمان آرتروز زانو